Karıştırılan bazı kavramlar...

Merhaba arkadaşlar, bugün kimimizin kavramakta zorluk çektiği ya da karıştırdığı NÜKLEOTİD-GEN-DNA-NÜKEOZOM-KROMOZOM ilişkisinden bahsetmek istiyorum…

Bunlar, daha sonra üzerinde duracağımız şeyleri daha rahat kavramanızı sağlayacaktır.

Nükleotitler genleri, genler DNA yı, DNA da kromozomları meydana getirir.

Nükleotid – Gen …

Genler  nükleotidlerden oluşur. Nükleotidler DNA’nın temel yapı birimleridir. Bir nükleotidin yapısında aşağıdaki gibi fosfat, seker ve organik baz bulunur. Organik bazlar adenin (A), timin (T), sitozin (C) ve guanin (G)’dir.

DNA – Gen…

                                                                     

DNA genlerden oluşur. Yani, genler DNA parçalarıdır. Çok sayıda gen birleşip DNA' yı oluşturur (insanda 23.000 gen olduğuna göre bu genlerin tamamı bizim DNA' mızı oluşturuyor).

DNA'nın başlıca rolü bilginin uzun süreli saklanmasıdır. Protein ve RNA gibi hücrenin diğer bileşenlerinin inşası için gerekli olan bilgileri içermesinden dolayı DNA; bir kalıp, şablon veya reçeteye benzetilir. Bu genetik bilgileri içeren DNA parçaları gen olarak adlandırılır. Kalıtsal bilgiler genler tarafından taşınır.

Kromozom-Kromatin…

DNA'nın histon proteinlerine sarılarak oluşturduğu -canlılarda kalıtımı sağlayan- genetik birimlere kromozom denir.

Hücrede bölünme zamanının dışındaki dönemlerde DNA uzun ve ipliksi şekil alır. Bu şekle "kromatin ağ" denir. Bölünme esnasında kromatin ağ kısalır ve kalınlaşır. Böylece kromozomu oluşturur.

                                                                            

Baz ; Gen; Nükleozom; Kromozom

Nükleozom’ u daha önce duydunuz mu bilmiyorum, ama biraz da bu kavramdan  bahsetmek istiyorum…

Nükleozom…

DNA'nın "histon" proteinleri etrafına sarılmasıyla nükleozomlar oluşur.

DNA’nın paketlenmesinde histon proteinleri kilit rol oynar. Her bir nukleozom 8 histon proteini ve 147 baz çifti uzunluğunda DNA’nın paketlendiği bir yapıdır. Bu organizasyon DNA’nın 5-10 kat daha sıkı olmasını sağlar.  Nükleozom yapısının sıkılığı, çekirdekte gen ifadesini düzenleyen yazılım (transkripsiyon) faktörlerinin DNA’ya erişimini, dolayısıyla genin ifade edilip edilmemesini belirler. 

Kromozom ile nükleozomun farkını anlayabildiniz mi?

Kısaca…çok sayıda nükleozom kromozomu oluşturuyor…

Kromatin sıkı, dolayısıyla gen ifadesine izin vermeyen yapıdaysa heterokromatin, açık yani gen ifadesine izin veren yapıdaysa ökromatin ismi alır.

Genin ifade edilmesi ne demektir?

Genin ihtiva ettiği bilgiyi ürüne dönüştürmesidir.

İnsanı ele alalım.  Beyin, akciğer, karaciğer… tüm doku ve organları oluşturan hücreler aynı genetik bilgiye sahiptir. Aynı genetik koda sahip olmalarına rağmen, her bir doku ya da organda ifade edilen proteinler birbirlerinden oldukça farklılık gösterirler.  Çünkü, farklı dokularda farklı genler ifade edilir. Karaciğer hücresinde ona özgü, beyin hücresinde onu özgü genler aktiftir.

 Gen ifadesi sonucunda oluşan ürün ne?

PROTEİN!

Yani, gen ökromatin yapıdaysa aktiftir; aktifse ifade olur; yani protein sentezi gerçekleşir ve ürün oluşur.

Gen heterokromatin yapıdaysa aktif değildir (yani sessizdir); aktif değilse gen ifadesi oluşmaz; yani ürün oluşamaz ( protein sentezlenemez).

kaynak:
http://www.istanbul.edu.tr/fen/notlar/1282292973.pdf
http://odevistan.blogcu.com/nukleotit-gen-dna-ve-kromozom-arasindaki-iliski-nedir/11320711